Οδοιπορικό

Ας ξεκινήσουμε τον περίπατό μας στην «καρδιά της πόλης» από τη Ζέα, το γνωστό σε όλους Πασαλιμάνι, όπου συγκεντρώνονται οι περισσότεροι Πειραιώτες – και το οποίο, όπως έχει διαπιστωθεί, προκαλεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον τόσο στους ‘Eλληνες όσο και στους ξένους τουρίστες που επισκέπτονται τον Πειραιά.

Διασχίζοντας την ακτή Τρύφ. Μουτσοπούλου, στο αριστερό μας χέρι, βλέπουμε και μαγαζιά που προσφέρουν έτοιμο φαγητό. Στα πεζοδρόμια υπάρχουν τραπέζια με ομπρέλες για φαγητό ή ποτό, όπου μπορεί κανείς να «ρεμβάζει» ή απλώς να παρατηρεί τους περαστικούς, αφού το Πασαλιμάνι είναι ο συνηθέστερος χώρος περιπάτου για τους Πειραιώτες. Στα περισσότερα «στενά», σε όλη την περιοχή, υπάρχουν επίσης πολλά μπαρ, όπου ακούγεται, κατά κανόνα, ελληνική μουσική.

Φτάνοντας στην Πλατεία Αλεξάνδρας, την ωραιότερη ίσως πλατεία του Πειραιά, συναντάμε, στη γωνία της στροφής προς την Καστέλλα, το κέντρο «Τσίλλερ» και συνεχίζοντας τη διαδρομή μας, ακολουθούμε την Ακτή Παύλου Κουντουριώτου, με την πλαζ «Βοτσαλάκια» κάτωθέ μας, για να προχωρήσουμε, στη συνέχεια, προς τη γραφική Καστέλα, όπου βλέπουμε πολυτελή «μπιστρό», μπυραρίες, και «cafe-restaurants», ξενοδοχεία και μικρά club όπου διασκεδάζουν οι νέοι. Μέσα στα «στενά» και τα δρομάκια με τα σκαλοπάτια, υπάρχουν πολλά νεοκλασικά κτίρια, που οι Πειραιώτες διατηρούν για επαγγελματική στέγη.

Αφήνοντας την Καστέλλα, κατηφορίζουμε προς το Μικρολίμανο (Τουρκολίμανο), τον λιμενίσκο Μουνιχίας των αρχαίων και, ασφαλώς το πιο γραφικό από τα φυσικά λιμάνια του Πειραιά, που, με τα εκεί αγκυροβολημένα κότερα και τα άλλα μικρά σκάφη αναψυχής, διασώζει ως τις ημέρες μας μια «ψευδαίσθηση» επιβίωσης της ανεπανάληπτης εποχής των ιστίων. Πολλά «μαγαζιά» λειτουργούν κατά μήκος της παραλίας (Ακτής Κουμουνδούρου) του γραφικού λιμενίσκου. Οι παραδοσιακές ταβέρνες είναι κυριολεκτικά δίπλα στη θάλασσα και σερβίρουν φρέσκα ψάρια σε πολύ καλές τιμές. Ανάμεσά τους υπάρχουν σύγχρονες καφετέριες που την άνοιξη και το καλοκαίρι σερβίρουν επίσης έξω, δίπλα στη θάλασσα. Οι εικόνες και οι μυρωδιές μπερδεύονται και ζαλίζουν με γοητευτικό τρόπο τον επισκέπτη. Από τη μία το εξαίσιο φαγητό των παραδοσιακών «ψαράδικων» και από την άλλη η «παρουσία» του σύγχρονου Πειραιά και του μοντέρνου τρόπου διασκέδασης. Το Μικρολίμανο συνδυάζει το παραδοσιακό με το μοντέρνο. Χειμώνα και καλοκαίρι, μοιάζει με νησί έτσι καθώς προβάλλει, με τη θάλασσα και τα μαγαζιά του. Και με «επιστέγασμα», στην αριστερή «άκρη» στον εισερχόμενο στο λιμενίσκο, το επιβλητικό και πολυτελέστατο εντευκτήριο του «Ναυτικού Ομίλου Ελλάδος». Ήδη έχει αρχίσει να εκτελείται, με πρωτοβουλία του Δήμου και της ΔΕΠΕΠ, ένα ευρύτατο πρόγραμμα «ανάπλασης» του Μικρολίμανου.

Στο υψηλότερο σημείο του Πειραιά (86,59 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας) βρίσκεται ο λόφος του Προφήτη Ηλία, με το υπαίθριο δημοτικό θέατρο «ΒΕΑΚΕΙΟ», που το καλοκαίρι αποτελεί το κέντρο μιας αξιόλογης καλλιτεχνικής κίνησης, με εμφανίσεις ελληνικών και ξένων θιάσων, φολκλορικών συγκροτημάτων διεθνούς φήμης κ.α. Το «BOWLING CENTER», που λειτουργεί επίσης εκεί, με το καταπράσινο πάρκο γύρω – γύρω και το γήπεδο μπάσκετ, έχει θέα προς το Φάληρο και το Σαρωνικό. Στην κορυφή του λόφου βρίσκεται η εκκλησία του Προφήτη Ηλία, όπου κάθε χρόνο, ανήμερα της γιορτής, οργανώνεται πανηγύρι, στο οποίο συμμετέχει όλος σχεδόν ο Πειραιάς.

Κατεβαίνοντας από τον λόφο του Προφήτη Ηλία, επιστρέφουμε στο Μικρολίμανο και από την Ακτή Δηλαβέρη ανεβαίνουμε στη μικρή γέφυρα και μπαίνουμε στο χώρο του Σταδίου Ειρήνης και Φιλίας, με τα διαμορφωμένα πάρκα, τις παιδικές χαρές, τα γήπεδα τέννις, βόλλεϋ και μπάσκετ. Το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας χρησιμοποιείται, τα τελευταία χρόνια και ως Εκθεσιακό κέντρο και έχουν οργανωθεί σ’ αυτό πολλές ενδιαφέρουσες ελληνικές και διεθνείς εκθέσεις. Στην ίδια περιοχή κοντά στον ιερό ναό της Μυρτιδιώτισσας, λειτουργεί και το άλλο θερινό δημοτικό θέατρο, το «Μενάνδρειο» (ή Δελφινάριο), στο οποίο παρουσιάζονται συνήθως «επιθεωρήσεις» από γνωστούς θιάσους με μεγάλη, κατά κανόνα, προσέλευση θεατών.

Από τις σκάλες του Σταθμού των Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων Αθηνών – Πειραιώς, περνάμεαπέναντι, στο Νέο Φάληρο, το χιλιοτραγουδισμένο, μια από τις πιο ζεστές και πιο όμορφες συνοικίες του Πειραιά. Παιδικές χαρές, το «Λούνα Παρκ», το Στάδιο Καραϊσκάκη, με το μνημείο του απελευθερωτή του Πειραιά, οι αλέες, οι πλατείες και τα πολλά νεοκλασικά κτίρια που το κοσμούν εξακολουθούν να δίνουν στην περιοχή μια «νότα» παλαιότητας, που θυμίζει κάτι από τον Πειραιά που χάθηκε. Χωρίς όμως να μπορούν να διασώσουν τη μνήμη του Νέου Φαλήρου του χθες, με την εξέδρα του, τις λουτρικές εγκαταστάσεις, το περίφημο Θέατρο του Σταθμού, το πολυτελέστατο ξενοδοχείο «Ακταίον», την «Ταραντέλα» – που έχουν, δυστυχώς, οριστικά και αμετάκλητα χαθεί μέσα στην καταλυτική «δίνη» του χρόνου.

Από το Νέο Φάληρο επιστρέφουμε στο Πασαλιμάνι. Αλλά από διαφορετική, αυτή τη φορά, κατεύθυνση. Ακολουθώντας την παλιά οδό Τροχιοδρόμων, για να περάσουμε από τη συνοικία Γούβα του Βάβουλα, κοντά στον αρχαιολογικό χώρο της Πύλης του πειραϊκού περιβόλου, όπου λειτουργούν σήμερα πολλά μεζεδοπωλεία και «ουζερί» με ελληνικούς και «ρεμπέτικους» ήχους, που συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον όχι μόνο των Πειραιωτών αλλά και των κατοίκων ολόκληρης της Αττικής, καθώς και των ξένων τουριστών που επισκέπτονται τον Πειραιά. Οι ρυθμοί είναι παραδοσιακοί, το γλέντι ξέφρενο. Καμιά φορά οι χώροι των μαγαζιών δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν το πλήθος των θαμώνων τους και έτσι εκείνοι χορεύουν και στα δρομάκια. Αν θέλετε να διασκεδάσετε πραγματικά και αυθεντικά, οι περιοχές αυτές με τα μεζεδοπωλεία τους θα ικανοποιήσουν σίγουρα τις προσδοκίες σας.

Ακολουθώντας την οδό 34ου Συντάγματος και – τη φυσική της προέκταση – τη λεωφόρο Ηρώων Πολυτεχνείου φτάνουμε στο Δημοτικό Θέατρo.

Μία ανάσα… Και για ξεκούραση, ανάλογα με την ώρα ή τη διάθεση, ένα παραδοσιακό παγωτό στη «Στάνη» ή ένα ούζο στο «Χαϊλαϊφ», στην Πλατεία Κοραή… Αφού ανανεώσουμε τις δυνάμεις μας ακολουθούμε την οδό Καραϊσκου και στρίβοντας αριστερά, κατηφορίζουμε την Σωτήρος Διός, που έχει διαμορφωθεί σε πεζόδρομο και είναι ένας από τους πιο εμπορικούς δρόμους του Πειραιά, με διάφορα καταστήματα αλλά και με πολλούς γραφικούς «τύπους», κυρίως πλανόδιους μικροπωλητές ή ξένους – συνήθως – οργανοπαίκτες, που, κατά κανόνα, αυτοσχεδιάζουν. Λίγα λεπτά αρκούν για να επιστρέψουμε στο Πασαλιμάνι απ’ όπου ξεκινήσαμε….

Από το Πασαλιμάνι, με κατεύθυνση πλέον προς τα δεξιά, συνεχίζουμε τον περίπατό μας στην «καρδιά της πόλης», που θα ολοκληρωθεί με τη διαδρομή στην παραλία που εκτείνεται κατά μήκος της Πειραϊκής Χερσονήσου, έως τη Σχολή Δοκίμων. Και που δεν έχουν άδικο όσοι την έχουν χαρακτηρίσει ως την κορυφαία αισθητική «έκφανση» του Πειραϊκού τοπίου…

Περνάμε πρώτα από τη Λέσχη του Ολυμπιακού, που από τότε που ιδρύθηκε – το 1925 – ίσαμε σήμερα δεν έχει μόνο άρρηκτα συνδεθεί με την αθλητική παράδοση του τόπου, αλλά έχει, κυριολεκτικά, ταυτιστεί με την ίδια την ιστορία του. Πειραιάς και Ολυμπιακός είναι έννοιες αλληλένδετες. Και ο χώρος μπροστά από τη Λέσχη του «καίγεται» – χωρίς υπερβολή – από τις κροτίδες και τα πυροτεχνήματα των χιλιάδων οπαδών του σε κάθε πανηγυρισμό νέου θριάμβου του «Θρύλου» στο ποδόσφαιρο ή στο μπάσκετ.

Λίγο πιο πέρα, δεξιά μας, το κτίριο του Ναυτικού Νοσοκομείου (άλλοτε «Ρωσικού»), που ιδρύθηκε στις αρχές του αιώνα μας από την τότε βασίλισσα Όλγα, με δαπάνες του τσάρου, για να νοσηλεύονται τα πληρώματα των ρωσικών πολεμικών πλοίων που κατέπλεαν συχνά στον Πειραιά.

Από την παλιά Φρεαττύδα έχει απομείνει μόνον η μιρκή πλατεία με την προτομή του ποιητή που την ύμνησε, του Λάμπρου Πορφύρα (1879 – 1932) – και που σύχναζε, σχεδόν καθημερινά, στις ταβέρνες της περιοχής. Στη θέση του πανάρχαιου ορμίσκου της, όπου «έκειτο το εν Φρεαττοί φονικόν δικαστήριον» – ένας ιδιόμορφος θεσμός του αρχαίου αττικού δικαίου – και που επιχωματώθηκε, προβάλλει σήμερα η «Μαρίνα Ζέας» με τις σύγχρονες εγκαταστάσεις της και το εκεί κτίριο του «Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος».

Κατά μήκος της παραλίας και ως το τέρμα της Πειραϊκής Χερσονήσου διασώζονται κατάλοιπα του αρχαίου πειραϊκού τείχους, πολλά σε καλή κατάσταση. Αλλά πάντα «απομεινάρια» – και τίποτ’ άλλο – του κλέους του αρχαίου Πειραιά. Ακόμα οι φυσικοί ορμίσκοι που σχηματίζονται διαδοχικά σε διάφορα σημεία της παραλίας («Σκαφάκι», «ΜπαΪκούτση», Αφροδίτης ή Παλάσκα) προσδίδουν ένα πρόσθετο τόνο γραφικότητας σ’ αυτή τη διαδρομή. Και σαν σταματήσει κανείς και θελήσει ν’ απολαύσει τη μοναδικότητα του τοπίου, το βλέμμα ξεκουράζεται στη γαλήνια έκσταση του Σαρωνικού, με τα «περιγράμματα» των πιο κοντινών νησιών, της Σαλαμίνας και της Αίγινας να διαγράφονται, αχνά κάποιες φορές, στον ορίζοντα.

Παράλληλα, από την άλλη μεριά του δρόμου, κάποιες ψαροταβέρνες (δύο-τρεις απ’ αυτές πολυτελείας) και πολλά ουζερί διαδέχονται το ένα το άλλο. Το μάτι «ερεθίζεται» από το γραφικό θέαμα που αντυκρίζει, με τα χταπόδια και τα άλλα θαλασσινά να λιάζονται, να να τα’ απολαύσουν σε λίγο οι θαμώνες των κέντρων.

Και ο περίπατός μας τερματίζεται στη Σχολή Δοκίμων. Δεν μας έχει χαρίσει απλώς μια σπάνια αισθητική απόλαυση. Αλλά παράλληλα – μας έχει βοηθήσει να καταλήξουμε και σε μια ικανοποιητική, ευτυχώς, διαπίστωση: Ότι τουλάχιστον σ’ αυτό το κομμάτι της πόλης – την Πειραϊκή χερσόνησο και τις συνοικίες της γύρω περιοχής (Άγιο Βασίλειο, Πηγάδα, Άγιο Νείλο, Χατζηκυριάκειο), με το έντονο τοπικό τους χρώμα – έχει επιβιώσει ο παραδοσιακός Πειραιάς με το καθαρά ανθρώπινο πρόσωπό του.