Ιστορία του Δημαρχείου

Το Ρολόι, και άλλα κτίρια που φιλοξένησαν
το Δημαρχείο του Πειραιά

Το πολεοδομικό σχέδιο που ολοκληρώθηκε το 1832 από τους «μηχανικούς του κράτους» αρχιτέκτονες Σταμάτιο Κλεάνθη και Εδουάρδο Σάουμπερτ ( διορίστηκαν από τον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια και τους ανατέθηκε η σύνταξη «σχεδίου πόλεως»), ακολουθώντας στις βασικές του γραμμές τα ίχνη του Ιπποδάμειου  σχεδίου του αρχαίου Πειραιά, και όπως αυτό τροποποιήθηκε (με επιζήμια αποτελέσματα) από τον Λέο φον Κλένζε ( σύμβουλος του βασιλιά της Βαυαρίας Λουδοβίκου, πατέρα του Όθωνα ), εγκρίνεται από την Αντιβασιλεία στις 13 Αυγούστου 1834, με την έκδοση σχετικού διατάγματος.
Δυστυχώς όμως, το διάταγμα δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως πολύ αργότερα, μόλις το 1862, επιτρέποντας εν τω μεταξύ αυθαιρεσίες και παρεμβάσεις εκτροπής από τα αρχικώς προβλεφθέντα.
Σ’ εκείνο το αρχικό σχέδιο, ως θέση για το Δημαρχείο, προεβλέπετο ο χώρος στον οποίο αργότερα κτίστηκε το Δημοτικό Θέατρο, ενώ στην Πλατεία Κοραή θα κατασκευαζόταν κτίριο για την Βιβλιοθήκη.
Μετά την ίδρυση του Δήμου στις 23 Δεκεμβρίου 1835 (Δήμαρχος ο Κυριακός Σερφιώτης), ως προσωρινό κατάλυμα του Δήμου Πειραιά ορίσθηκε το σπίτι του πρώτου Προέδρου του Δημοτικού Συμβουλίου, του κρητικού Εμμανουήλ Δεικτάκη.
Αργότερα, ο Δήμος Πειραιά στεγάζεται επ’ ενοικίω σε διάφορα οικήματα, ιδιοκτησίας Σκούφου, Π. Ομηρίδη και Παπαλεονάρδου.
Το πρώτο Δημαρχείο θεμελιώνεται στις 15 Ιουνίου 1858, στη συμβολή των οδών Λυκούργου και Δημοσθένους.

Ο τότε Δήμαρχος Λουκάς Ράλλης διακηρύσσει :
« Τίθεται σήμερον, κύριοι, ο θεμέλιος λίθος του Δημαρχείου των Πειραιέων προς τιμήν και δόξαν της πόλεως. Έργον δια το οποίον τόσον δικαιότερον πρέπει να σεμνύνεται ο Πειραιεύς, καθ’ όσον αι άλλαι κυριώτεραι και επισημότεραι πόλεις της Ελλάδος στερούνται μέχρι σήμερον ιδιοκτήτου δημαρχιακού καταστήματος (…). . / ..
Οφείλομεν όθεν βαθυτάτην ευγνωμοσύνην δια τα ευεργετήματα ταύτα, άτινα εισίν ο καρπός της ομονοίας ημών και η αμοιβή των υπέρ της πόλεως ειλικρινών προσπαθειών ημών».
Η εγκατάσταση των Υπηρεσιών του Δήμου γίνεται εκεί τον Σεπτέμβριο του 1859.
Το ιστορικό αυτό κτίριο γκρεμίστηκε επί Δημαρχίας Αριστείδη Σκυλίτση ( Δικτατορία 1967 – 1974 ).

Τον Αύγουστο του 1869 θεμελιώνεται το γνωστό αργότερα ως Ρολόι, προκειμένου να στεγαστεί εκεί Χρηματιστήριο. ( Στον πύργο του κτιρίου, ο τότε Δήμαρχος Δημήτριος Μουτζόπουλος, με δική του δαπάνη, τοποθέτησε το Ωρολόγιον της Πόλεως.
Η σύνταξη του σχεδίου για το κτίριο ανατέθηκε στον μηχανικό της πόλης, αντισυνταγματάρχη Γ. Μεταξά, ενώ τις οικοδομικές εργασίες ανέλαβε, με μειοδοτικό διαγωνισμό, ο εργολάβος Παναγιώτης Κύπριος.
Τον Ιούνιο του 1873 ανατίθεται στον καλλιτέχνη Πρινόπουλο η διακόσμηση των εσωτερικών χώρων, και στο ισόγειο του κτιρίου εγκαθίσταται το Ταχυδρομείο.
Τον Ιούνιο του 1874, ο άνω όροφος ενοικιάζεται ( αντί του ποσού των 300 δραχμών μηνιαίως ) στην Λέσχη.
Στις 9 Φεβρουαρίου 1875, στον χώρο της Λέσχης εγκαινιάζεται το Χρηματιστήριο, το οποίο λειτούργησε για ελάχιστο χρόνο και μάλιστα υποτυπωδώς, ενώ η Λέσχη παρέμεινε εκεί μέχρι το 1885.
Ήταν η χρονιά κατά την οποία εγκαθίσταται στο Ρολόι το Δημαρχείο.
Για το γεγονός, ο Δημ. Θ. Σπηλιόπουλος γράφει στο βιβλίο του Ο Πειραιεύς και οι Δήμαρχοι της πρώτης εκατονταετηρίδος :
« … Μίαν ωραίαν πρωίαν ο δήμαρχος Αριστ. Σκυλίτσης μετά του προσωπικού της Δημαρχίας μετέφερε τα Γραφεία της Δημαρχίας, έπιπλα και έγγραφα του Δήμου, εις το ωραίον δημοτικόν κτίριον, ένθα και εγκατέστησε το δημαρχιακόν κατάστημα…»

Όταν ο Τρύφων Μουτζόπουλος πέθανε, στις 20 Ιουλίου 1906 ( υπήρξε ο τελευταίος κατά τον 19ο και πρώτος κατά τον 20ό αιώνα αιρετός Δήμαρχος Πειραιά και μοναδικός με 17, συνολικώς, χρόνια θητείας : 1874-1883, 1895-1903 ), το Δημοτικό Συμβούλιο κήρυξε παμπειραϊκό πένθος, και η σορός του εξετέθη σε λαϊκό προσκύνημα στο Ρολόι.

Στο Ρολόι εξακολουθεί να στεγάζεται το Δημαρχείο μέχρι και την περίοδο Παύλου Ντεντιδάκη ( 1959 – 1964 ), ενώ εκεί, μέχρι και την κατεδάφισή του, το 1968, από τον διορισμένο Δήμαρχο της Δικτατορίας, συνεδριάζει, κατά κανόνα, το Δημοτικό Συμβούλιο.
Μόνη εξαίρεση αποτελεί η περίοδος της Κατοχής μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του 1950, επειδή το Ρολόι είχε επιταχθεί, για να στεγαστούν εκεί στρατιωτικές, κυρίως, Υπηρεσίες.
Στο διάστημα αυτό το Δημαρχείο εγκαθίσταται σε ένα οίκημα της σημερινής Λεωφόρου Γρηγόρη Λαμπράκη ( τότε Λεωφόρος Βασιλίσσης Σοφίας ), απέναντι από τον Ιερό Ναό της Ευαγγελιστρίας. . / ..
Κατόπιν, μεταφέρεται στο μέγαρο Δηλαβέρη, στη σημερινή Λεωφόρο Ηρώων Πολυτεχνείου ( σήμερα στεγάζεται εκεί ο Δικηγορικός Σύλλογος Πειραιώς ), μέχρι το 1953, έτος επανόδου του Δημαρχείου στο Ρολόι.

Το σημερινό Δημαρχείο, το οποίο προοριζόταν αρχικώς για Πνευματικό Κέντρο, θεμελιώθηκε και οι εργασίες οικοδόμησής του από την εργοληπτική Εταιρεία Ζησιάδη προχώρησαν σημαντικά, επί της πρώτης θητείας Γεωργίου Κυριακάκου (1966-1967).
Το κτίριο αποπερατώθηκε στην διάρκεια της δικτατορίας και ο διορισμένος από αυτήν Δήμαρχος Αριστείδης Σκυλίτσης εγκατέστησε σ’ αυτό, το 1969, το Δημαρχείο.

Σήμερα, το κτίριο της Πλατείας Κοραή λειτουργεί ως Κεντρικό Δημαρχείο, ενώ παράλληλα άλλα κτίρια, νεοκλασικά και μη, στεγάζουν τις Υπηρεσίες του Δήμου, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της πόλης του Πειραιά.

Το κείμενο επιμελήθηκε η Περσεφόνη Α. Κωστέα.
Τα ιστορικά στοιχεία είναι από το βιβλίο
ΟΙ ΔΗΜΑΡΧΟΙ ΤΟΥ ΝΕΟΤΕΡΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ,
του Γιάννη Ε. Χατζημανωλάκη και
από την αναφερόμενη σε αυτό Βιβλιογραφία.